Anish Giri - Nikita Vitiugov Fide Grand Prix İkinci Tur Mücadelesi Belgrad

2022 Fide Grand Prix ilk ayağı Berlin’de Hikaru Nakamura‘nın turnuvayı kazanmasıyla sonuçlanmıştı. Belgrad’da devam eden ikinci ayakta Andreikin, Vachier-Lagrave, Rapport ve Giri gruplarından çıkmayı başarmışlardı. Aşağıdaki oyun Giri’nin grubundan birinci olarak sonraki aşamaya geçmesinin önemli bir halkası olarak karşımıza çıkıyor. (Aşağıda diyagramlar üzerinde hamleleri oynatabilir ve klavye yardımıyla ileri geri hareket ettirebilirsiniz.)

1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fc4 Fc5 4.0-0 Af6 5.d3 d6 6.c3 h6 7.Ke1 0-0 8.Abd2

AÇILIŞ FELSEFESİ VE PİYON YAPISI

Satrançsever dergisinde kısmen değinmeye çalıştığım İtalyan Açılışı‘nda hamle sıralamasının önemini üst düzey oyunlarda sık sık görmek mümkün, ancak detaylara vakıf olmak hayli zor. Bu turnuva Giri’nin İtalyan Açılışı’na dair hazırlığı oldukça dikkat çekici.

8…a5

Bu piyon sürüşünün son yıllardaki kullanımı İtalyan Açılışı’nın gelişimine ve zenginliğine dair fikir verebilir. Eskiden neredeyse …a6 sürüşü dışında piyon ilerleyişi görülmezken şimdi .. .a5 hamlesi ana varyant statüsüne kavuşmuş durumda. Vezir kanadında alan kazanan bu hamle beyazın b4-sürüşüne alınmış bir tedbirken, a7 karesi de fil için boşaltılıyor. Kötü yanı ise b5-karesinin zayıflatılması nedeniyle sürekli Fb5 fikirlerine (e5 piyonunun zayıflığı nedeniye) bakmak gerekiyor.

9.h3 Fe6 10.b3!?

Nadir rastlanan bu hamle ilk olarak 2017 senesinde yazışmalı satranç ustaları tarafından denendi. Günümüz teorisini hızla ileriye taşıyan fikirlerin satranç motorlarından ve yazışmalı partilerden çıktığını yeniden not edelim. İlk oynanışının ardından en üst düzeydeki oyunlarda da rastladığımız bu hamle filin alınması durumunda bxc4 ile geri almayı tasarlıyor ve bu şekilde d5-karesinin kontrolü arttırılacak. (Giri’nin Tabatabaei’ye kaşı kullandığı bir başka b-piyonu sürüşünü ileride ele almayı arzu ediyorum.) İtalyan Açılışı özellikle son yıllarda oynanan oyunlarla incelemesi ve oynaması oldukça öğretici fikirler barındırıyor. …Fe6 ile karşılaşılması halinde bu file karşı verilebilecek tepkilerin zenginliği açılışın ayrıca öğrenilmesi zor noktalarından. İlk olarak Karpov - Yusupov Bugojno 1986‘da gördüğüm e6-karesi üzerindeki değişim sonrası oluşan piyon yapısı günümüze kadar en önemli örneğini 2016 Carlsen - Karjakin Dünya Satranç Şampiyonasının kritik 10. tur oyununda verdi. Ayrıca mevcut durumda 8…a5 hamlesinin zafiyetini vurgulayan 10.Fb5 daha çok tercih edilmektedir.

10…d5

Önceki hamleyle uyumlu bu ilerleme yerine 10… Fb6 hamlesinin daha çok oynanmasının nedeni Af1 hamlesini bekleyerek Giri’nin birazdan göreceğimiz 12.Ae4 hamlesini engelleme çabası. Aynı zamanda İtalyan Açılışı’nda pek çok kez görüldüğü üzere beyazın d4-ilerlemesi de gözetilerek filin daha güvenli bir kareye çekilmesi yine tipiktir.

[10…Fb6 11.Af1 d5 12.exd5 Axd5 ve şimdi Siyah Vf6 ile vezirine güzel bir yer bulabilir. Oyunda bunun gerçekleşmediğini ve siyahın sorunlarla karşılaştığını göreceğiz.]

11.exd5 Axd5

Bu değişimle birlikte yeni bir piyon yapısına gidiyoruz. İtalyan Açılışı için tipik olan bu piyon yapısında beyazın d3-piyonu zayıf bir durumdayken, e5-piyonunun da benzer şekilde değerlendirilebileceğini göreceğiz. Beyazın fikirleri arasında e5-karesine baskı yapmak varken, merkezde d4-sürüşü ve şah kanadı saldırısı diğer fikirler olarak karşımıza çıkıyor. Bundan sonra merkez mücadelesini ve bunun kanatlara yansımasının çok güzel bir örneğini ele alacağız.

12.Ae4 Fb6 13.Vd2!

Açılış bölümünün en güzel hamlesi ve belli ki Giri’nin ev hazırlığının önemli bir parçası! 13.Fb2 hamlesi f4-karesini siyaha teslim ederken 13.Fd2 ise siyaha 13…f5 15.Ag3 Vd6 ile devam etme imkanı verir. Giri’nin orijinal seçimi Fa3 hamlesini saklama fikri taşırken siyaha nasıl devam etmesi gerektiğine dair önemli ve zor bir soru soruyor.

13…Vc8

Beyazın ilginç vezir hamlesine yine benzer şekilde ilginç bir yanıt! 10. hamleye dair notta siyah vezirin daha güzel konumlanışı incelenmişti. Şimdiyse kalelerinin bağlantısını kesen siyah vezir bir kez daha oynamak zorunda kalacak. Siyah elbette 10…Vd7 hamlesini 11.Fb5 ile e5-piyonunu tehdit eden önemli bir açmazda kalacağı için reddetti. Açılış oyunu kısmında değinilen b5-karesinin zayıflığını yine görmekteyiz.

[13…Af4 14.d4! ve siyah atın yeterince sağlam bir konumu olmadığı hatırlatılırdı.]

[13…f5 14.Ag3 Vd6 Şimdiyse siyah vezir burada rahat bir şekilde konumlanamaz. 15.a4 Beyazın Fa3 fikri nedeniyle 13.Vd2 oynadığını görebildiğimiz güzel bir varyant. 15…Fc5 16.Fb5 Bu varyant siyahın 8.hamlesinin zayıf yönünü bir kez daha vurgulama şansı yaratırdı.;

13…a4 Makinenin fikri beyazın rahatını bozmaya yönelik. 14.b4 (Burada belki de 14.Kb1 hamlesi daha mantıklıdır.) 14…Af4 (Önceki varyantta 13…Af4 hamlesinin 14.d4! ile karşılanabildiğini görmüştük. Şimdi ise durum farklıdır.) 15.Fxe6 fxe6!

Siyahın dikkat çekici gelişim üstünlüğü harika bir saldırı etmesine olanak sağlıyor. Burada siyahın olası şah kanadı oyununu görme şansımız olurdu. Örneğin: 16.b5 Axh3+ 17.gxh3 Kxf3 18.bxc6?? Vh4 Siyahın mükemmel taşlarıyla feda ettiği atına karşılık kazanan bir saldırısı olurdu.]

14.Ag3 f6

Siyahın yapmayı çok da arzulamadığı bu sürüş beyazın şah kanadı oyunu için zayıflık yaratmaktadır. Ancak piyonu korumanın başka bir yolu yoktu. Aşağıdaki varyantlarda bu sürüşün beyaz karelerde yarattığı zayıflıklar zaman zaman görülebilecektir.

15.d4!

Şah kanadı ve e6-karesindeki filinin konumu zayıflayan siyaha beklenmedik bir darbe geliyor. Elbette bu hamle İtalyan Açılışı’nda beyazın her an uygun şekilde yapmayı kolladığı tematik bir ilerleme ve buradaki etkisi de güçlü oluyor.

15…Vd7

MERKEZ MÜCADELESİ VE KANAT OYUNU

Açılışın yavaş yavaş geride kalmasıyla birlikte merkez ve kanat oyunu üzerine birkaç söyleme şansı elde edeceğiz.

[15…exd4

16.Ah5! Şah kanadı saldırısını gösteren ilk konumda beyaz şimdi hem Axg7 fedasını, hem de Kxe6-Af4 fikrini hazırlıyor.

16…dxc3 17.Vd3 (Kxe6 veya Vg6 tehditleriyle) 17…Acb4?? Ke6 engelleniyor fakat şah-kanadı saldırısının gücünü görmemiz için bir imkan sunuyor :) 18.Vg6 Kf7 19.Fxh6 Ff5

20.Axf6+ Sf8 21.Fxg7+ (21.Vg5+-) 21…Kxg7 22.Vh6]

16.Fa3 Kf7 17.Ke4

Stockfish’in basitçe 17.Kad1 oynamayı istediği bu anda Giri kalelerini e-dikeyinde çiftlemek istiyor. Giri’nin fikri siyahın exd4 alışından sonra e-dikeyinin açılacak olmasına dayanıyor.

17…a4 Siyah doğal olarak vezir kanadında aktif oyun arayışında

[17…exd4 18.cxd4 ve Kae1 ile beyaz büyük bir üstünlük elde ederdi.]

18.b4 Af4 19.Fxe6 Axe6

20.Kae1

20.d5 hamlesi 20…Ag5 ile karşılanabilirdi ve d-dikeyindeki açmazdan ötürü beyaz taş kazanamaz. Giri analizlerinde ilk kaçırdığı varyantın bu olduğunu söylüyor. Ancak yine de Stockfish bu anda tasarlanan 20.Kae1 yerine d5 sürme tehdidiyle 20.Kd1’i oynamak istiyor. Giri ise 20.Kae1 hamlesiyle e-dikeyinin açılması durumunda Ke7 fikirlerini kollamayı tasarlıyor.

[20.Kd1 exd4 21.c4 Stockfish c4-c5 ile siyah fili oyun dışı bırakmayı tercih ediyor.]

20…Ag5 21.Axg5 hxg5 22.b5 Aa7

Giri’nin kaçırdığı ikinci hamle. Oyundan sonra belirttiği gibi kendisine göre “üst üste kaçırılan iki hamle çok iyi bir konumu eşit hale getiriyor.” Siyah atın Ad8-Ae6 ile merkeze doğru dönüşünü uman beyaz şimdi bir şeyler yapmak zorunda zira b5 piyonu saldırı altında. Merkez mücadelesinin kanat oyunu ile birleştiğini gördüğümüz bu güzel oyunun zirve noktasına yavaş yavaş geliyoruz.

23.h4 Giri şah kanadı oyununun potansiyelini sezerek vezir kanadında olan biteni şimdilik görmezden geliyor. Elbette artık doğru hesaplama şimdiye dek hiç olmadığı kadar önemli hale geliyor.

23…Axb5

Çok riskli ancak mümkün. Şah kanadını kapalı tutan 23… g4! hamlesinden sonra durum yine hayli belirsiz olurdu. Siyah için oyunun belki de en önemli noktasının burası olduğu söylenebilir. [23…gxh4 24.Kxh4 ve devamında Vd3 ile bitirici saldırı hız kazanırdı. 23…g4! Eğer oyunun her bölümü bize bir ders sunacaksa, şahımıza doğru bir saldırıyla karşılaştığımızda şahımızın bulunduğu kanattaki hatları kapalı tutmak ve merkezden karşı saldırıya odaklanmak en güvenli savunma yöntemlerinden biridir diyebiliriz. 24.Vd1 Axb5 25.Fb4 c5 Giri’nin oyun sonrası röportajında analiz ederken fark ettiği önemli bir devam yolu. Siyahın kanat oyununa karşı merkezde harika bir karşı oyunu olurdu.

26.dxc5 Vxd1 27.Kxd1 Fxc5 28.Fxc5 Axc3 29.Kd2 Axe4 30.Axe4 Siyah materyal fazlasıyla çok üstün olurdu.]

24.hxg5

Siyah direk fili alırsa g6 ve devamında Ve2-Vh5 bitirici olurdu.

24…fxg5 25.Vxg5

Filini rakibe karşılıksız veren bu devamyolu beyazın atağının doruk noktasını teşkil ediyor. Şimdi siyahın oyunda kalabilmek için tek hamleyi bulması gerekecek.

25…Axa3

Bu hamleyle fil fazla olmasına karşın, siyahın atı fili ve a8-kalesi oyun dışında ve beyazın saldırısı bu nedenle hızlanıyor.

[25…Axc3 Stockfish’e göre Fxd4 ile devam etmeyi tasarlayan bu hamle vezir kanadında ilgisiz duran taşları oyuna döndürerek beyazın atağını durdurmanın tek yolu. 26.Kxe5 Fxd4 f2 ve e5 karelerinden kazanılan tempo ile siyah oyunda kalırdı. 27.Ke7 Ff6 Siyah filin şah kanadına etkileyici dönüşünü gösteren güzel bir olasılıktı.]

26.Kh4

Önemli bir başlangıç zayıf şaha h-dikeyinden saldırmak en etkili yöntem. Hemen 26.Vh5 hamlesine 26…Kf6-Kh6 manevrası mümkünken şimdi 26.Kh4 karşısında 26…Kf6 27.Ae4 ile yanıtlanır.

26…Ke8 27.Vh5 Kf6

28.Ae4 Kf5 29.Ag5

29…Kxg5 30.Vxg5

Buraya kadar her şey zorunlu idi. Şimdiyse Stockfish’e göre zorlu savunmaya devam etmek amacıyla 30…Ac4 ile e5-piyonu korunarak, devamında Ad6 oynanması gerekiyordu.

30…c5?

Vitiugov filini savunmaya dönmeyi deniyor.

31.Vg6 Fd8 32.Kh7

ve devamında Vh5-Kh8 ile mat kurgusuna çare yok. Bu varyantta bile siyahın 32…Vf7 hamlesini 33.Kh8 (veya 33.Kxg7) ile vezir kaybetmesi nedeniyle oynayamaması atın d6-karesine ulaşarak f7 ve e8 karelerinin korunmasının önemini gösteriyor. Giri’nin yeniden gösterdiği gibi açılışta daha iyi hazırlıklı olan tarafın masa başında rakibine çözmesi zor sorular sorabilme avantajı bulunuyor. Ayrıca Vitiugov’un şahı tehlikeye girmeden daha güvenli oynamayı tercih etmesi durumunda neler olabileceğini izlemek öğretici olabilirdi.

İzlenebilecek videolar