Hikaru Nakamura - Andrey Esipenko 2022 Fide Grand Prix 2. Tur Mücadelesi
Aronian ve Keymer arasında oynanan mücadeleyle birlikte güzelce ele alınması gereken bir başka güzel oyun daha. Eskiden bilgisayarımın yanına satranç tahtası ile oturur bu tip makalaleri incelerdim. Siz de benim yaptığım gibi yapabilir veya diyagramlar üzerinde taşları oynatarak oyunu ve analizleri kendi ellerinizle takip edebilirsiniz. (En altta yer alan oynatıcıda varyantları ve oyunu ayrıca inceleyebilirsiniz.)
1.c4 e5 2.Ac3 Af6 3.Af3 Ac6 4.g3 d5 5.cxd5 Axd5 6.Fg2 Fc5 7.0-0 0-0 8.Vc2
[8…Axc3?! Bu hamle beyazın gelişimini hızlandırması ve d4-karesinin kontrolünü kaybetmesi bakımından iyi değil fakat oluşan simetrik piyon yapısında Beyazın aktivitesini ve fikirlerini gözlemlemek için güzel bir pratik örnek sunuyor. 9.dxc3 f6 10.b4 Fb6 11.a4 a6 12.Fa3 Kf7 13.Kfd1 Ve8 14.Ah4 ve çok kısa sürede beyazın çok üstün bir oyunu olmuştu. 1-0 (34) Miezis,N (2483)-Kvaloy,A (2093) Oslo 2020;
8…h6?? 9.Axd5 Vxd5 10.Ag5 e4 11.Axe4;
8…Af6
AÇILIŞ FELSEFESİ
Nakamura seçtiği az rastlanan devam yolu ile rakibini hazırlıksız yakalamayı hedefliyordu. Oyunda izlenen yol daha önce üst düzeyde çok az görüldüğünden bunu başardığını söyleyebiliriz. Taraflar İngiliz Açılışının tersten Dragon şeklinde ele alınışına dair tipik birkaç plana sahip:
- Beyaz, g2-karesindeki Dragon filinin etkisini arttırmak üzere vezir kanadından piyon sürüşleri yaparak beyaz kareler üzerinde etkinlik sağlamak, siyahın konumunda zayıflık hedeflemek ve fazla merkez piyonu sayesinde d4 veya f4 sürüşü ile siyahın merkezdeki varlığını yok etmek isteyebilir.
- Siyah ise, merkezdeki alan üstünlüğü yardımıyla (Ad4-Ke8-Fg4) aktif taş oyunu yaratarak ve g2-karesindeki fili (c6-sürüşü ile) kısıtlayarak etkinliğini sürdürmek isteyecek.
Takip eden hamleleri ve analizleri incelerken üstte söz edilen fikirlerin uygulamasına ne denli katkıda bulundukları takip edilmeye çalışılabilir.
9.a3 Daha önce rastlanmayan bir hamle fakat yeni bir hamle olmasına rağmen vezir kanadı ilerleyişini hazırlaması bakımından tipik.
9…Ad4
10.Axd4 exd4
[10…Fxd4 11.b4 Ke8 12.Fb2 c6 13.e3 Fb6 14.Aa4 Fc7 15.Ac5 Beyaz fillerinin etkinliğini arttırmak için çabalarken siyah için kolay bir plandan söz etmek zor olacaktı.]
11.b4
11…Fb6
[11…Fe7!? Siyah belki de Ke8 ile devam etmek istediği için filini saklamaya çalışmıyor, ancak oyundan anlaşıldığı kadarıyla filini oyunda tutmaya çalışması daha iyi olabilirdi.; 11…dxc3 12.bxc5 cxd2 13.Fxd2 Ke8 14.Kfe1 c6 Beyazın fil çifti ve şah-kanadı piyon çoğunluğu kendisine iyi bir oyun verir.]
12.Aa4 Ke8 13.Axb6 axb6 14.e3
FİL ÇİFTİ VE BİR ÜSTÜNLÜĞÜN BAŞKA BİR ÜSTÜNLÜĞE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ
14…d3 Yine bir potansiyel geçer piyon! Önceki blog yazısından hatırlayacağımız gibi piyonun durumunu belirlemek hayli güç bir konu. Esipenko potansiyel geçer piyon yaratmak istiyor.
[14…dxe3 15.dxe3 Beyazın yine filleri ve şah-kanadı piyon çoğunluğu kendisine iyi bir oyun verecek gibi duruyor. 15…c6 16.e4 b5 17.Kd1 Ve7 18.Fe3 Fe6 19.Fd4 Ad7 20.f4; 14…b5 Piyonu d4-karesinde tutmaya çalışmak malesef mümkün değil. 15.Fb2 dxe3 16.fxe3 Ka6 17.Kac1]
15.Vc3 Ae4 16.Vc4 Ff5 17.Fb2 Vd7
Önemli bir an. Siyahın aktif atı Beyaza kolay bir oyun imkanı vermiyor. [17…Axd2 18.Vc3+-]
Siyah görünüşe göre aktif taş oyununu sürdürüyor ve Beyazın merkezdeki bu rakip etkinliğe bir çare bulması gerekiyor.
18.Fxe4!
Beyaz fil çiftinden vazgeçiyor. Fil çiftine sahip tarafın en önemli avantajlarından birisi fil çiftinden ne zaman vazgeçeceğine karar verebilmesinde yatıyor. Böyle bir değişimi düşüncesizce yapmak şah kanadında beyaz karelerden saldırı altında kalınmasına yol açabilir. Ancak Nakamura’nın düşüncesi şah-kanadında güveliği sağlayıp ters renkli fillerle oynanabileceği yönünde.
18…Fxe4
TERS RENKLİ FİLLERİN ATAK YAPAN TARAFA ÜSTÜNLÜK VERMESİ
Beyaz fil çifti üstünlüğünden vazgeçti. Karşılığında elde ettiği ise ters renkli fillerin bulunduğu konumda kendi filinin daha iyi olacağını öngörmesi. Haklı olduğunu kanıtlayabilmesi için saldırması gerekiyor.
Aşağıdaki varyantları ters renkli filler konusunda aktif file sahip olan tarafın avantajlarını incelemek amacıyla ekledim.
[18…Kxe4
19.Vc3 f6 20.Kfc1 c6 21.f3 Ke7 22.Vd4 Vxd4 23.Fxd4± b5 24.g4 Fe6 Beyazın elde etmek istediği şeyi anlamak için yaklaşık birkaç varyantı görmek faydalı olabilir. Bu finalde beyazın şah-kanadı piyon coğunluğunun aynı zamanda şaha yönelecek bir saldırı ile birleşmesi planına karşı siyahın etkisiz ve hedefsiz filiyle pasif bir duruş sergilemek zorunda olduğunu izlemek öğretici. Beyaz şah kanadında g5 ile veya vezir kanadında a4 ile hatlar açmaya çalışabilir. Siyahın etkili bir piyon yarması bulunmayışı sadece beklemesine neden oluyor. 25.Sf2 Fb3 a) 25…Sf7 26.h4 h6 27.e4 Kd8 28.Se3 Ked7 29.Fb2 Kh8 (29…Ka8 30.Kg1 Fc4 31.g5 hxg5 32.hxg5 Ke7 33.Kh1 f5 34.g6+) 30.a4 bxa4 31.Kxa4; b) 25…Fc4 26.a4; 26.Kc5 Fc2 27.g5 fxg5 28.Kxg5 g6 29.h4 Beyaz ekstra filiyle sah kanadinda oyunu kazanir.] (Varyantları daha kolay takip edebilmek için sayfanın altındaki PGN oynatıcıyı kullanabilirsiniz.)
19.f3 Fc6 20.Kac1 Ke7 21.Vf4 f6
[21…Fa4 22.Kc4 Fc2
Bize güzel bir taktik egzersiz yapma ve ters renkli fillerle ilgili tehlikelere işaret etme imkanı verir. 23.Fxg7! Sxg7 24.Vg5+ Sf8 25.Kg4 Kee8 26.Vg7+ Se7 27.Ke4+ Sd8 28.Kd4]
22.Kc4 Kd8
[22…Fa4 23.g4 Fc2 24.Kd4 Vb5 25.h4 h6 26.g5]
23.Kfc1 Ve6
VARYANTLARIN HESAPLANMASI
Siyah şimdiye kadar her şeyi savundu fakat beyazın tüm taşları bitirici vuruş için hazır. Böyle anlarda zorunlu hamlelerden oluşan varyantları hesaplamanın önemi çok büyük. Elbette Nakamura bu konuda dünyanın en iyilerinden ve bize güzel bir gösteri sunuyor.
[23…b5! Oyunda olanları görünce bunun iyi olduğunu anlamak güç değil. 24.Kd4 Vc8 25.g4± Kxd4 26.Fxd4 Ve6]
24.b5!!
Bu hamle için hazırlık yapmak siyaha toparlanma şansı verecekti. Şimdi gevşek taşlar, zayıf şah ve çift yönlü saldırı(çatal) konularının bir arada ele alınışını göreceğiz.
[24.a4 Yavaş olurdu. 24…Kdd7 25.b5 Fd5]
24…Fxb5 25.Ke4!
c7-piyonunun savunmasını yok etmek amacıyla.
[Hemen 25.Kxc7 Kxc7 26.Kxc7 Fc6 yeterli olmazdı.]
25…Vf7 26.Kxe7 Vxe7 27.Kxc7 Kd7
[27…Ve6 28.Kxb7]
28.Kc8+
[28.Fxf6 hamlesi de oyundaki konuma ulaşırdı.]
28…Kd8
[28…Sf7 29.Vf5 Fc6 30.Vh5+ Se6 (30…g6 31.Vxh7+ Se6 32.Vxg6) 31.Ke8]
Oyunun doruk noktası! Yine varyantların hesaplanması meselesini ele almayı gerektiriyor. Siyahın korumasız b5-karesindeki fili, d8-karesinde gevşek kalesi ve zayıf şahı taktik temaların belirleyicisi durumunda.
29.Fxf6!! gxf6 30.Vg4+ Sf8
[30…Sf7 31.Vh5+; 30…Sh8 31.Vb4!]
31.Kxd8+ Vxd8 32.Vb4+ Ve7 33.Vxb5 Vxa3
OYUNSONU TEKNİĞİ VE VEZİR FİNALLERİ
Onca hesabın ardından ulaşılan konum her şeyin eşit olduğu bir vezir finaline yol açtı gibi görünüyor. Vezir finalleri tüm oyun sonu bölümleri içerisinde en zor olanı kabul ediliyor. Bu yüzden belki siyahın durumdan memnun olması gerekebilir: kendisinin b-dikeyinde 2 adet geçer piyonu ve d3’te güçlü bir potansiyel geçeri bulunuyor. Ancak sıradaki hamleyle birlikte işler o kadar kolay değil zira fena piyon yapısı ve zayıf şahı derhal belirleyi olacak. Bu bir oyunsonu olsa da vezirlerin varlığı şah güvenliğini önemli bir unsur haline getiriyor. Vezir en etkili saldırı silahı olduğu için savunma ve saldırı fikirlerini rakip şaha ve piyonlara yönelik çifte saldırı(çatal) fikirleriyle birleştirebilir.
34.Şf2!
Bu hamleyle siyah piyon kaybediyor. d3 ve b6 aynı anda korunamaz ve karşı saldırı girişimleri başarısız olur.
34…Vc5 35.Vxd3 b5 36.Vc3 Ve7 37.Şe2
Şimdiyse oyunsonu tekniği ile ilgili gösteri başlıyor. Beyazın kusursuz piyon yapısı, güvenli şahı rakibinin tüm eksiklerini görmemize olanak verecek.
37…Şg7
[37…b4 38.Vc4 b6 39.Vb5 Vd6 40.d4]
38.Vd4 Vf7 39.Vg4+ Şh8 40.Vb4 Ve8 41.Vd6 Vf7 42.Vc5 Ve8 43.g4 Şg7 44.h4 Vd7 45.h5 Şg8
[45…Şh6 46.d4 Şg7 47.e4]
46.h6 Siyahın bir şey kaybetmeden direnç göstermesi imkansız hale geldi ve Esipenko oyunu terk ediyor.
[46.h6 Sf7 47.Vf5; Kf7 46.Vf5]
İlgili video (İki Zayıflık Prensibi)